تاسیسات آتش نشانی ساختمان

تاسیسات آتش‌نشانی ساختمان مجموعه‌ای از تجهیزات و سیستم‌هایی است که برای تشخیص، اعلام و مهار آتش‌سوزی در ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شود. اجزای اصلی این سیستم‌ها شامل آشکارسازهای حریق، سیستم اعلام حریق، سیستم اطفاء حریق (مانند اسپرینکلر، سیستم‌های گازی و کف)، شیرهای آتش‌نشانی، شیلنگ‌ها و تجهیزات دستی اطفاء حریق است. هدف اصلی از نصب و راه‌اندازی این سیستم‌ها در قسمت تاسیسات ساختمان، ایجاد یک محیط ایمن و کاهش ریسک‌های ناشی از آتش‌سوزی است.

آتش‌سوزی یکی از بزرگترین تهدیدات برای ساختمان‌ها، جان انسان‌ها و دارایی‌ها است. سیستم‌های آتش‌نشانی به عنوان خط دفاعی اول در برابر حریق، نقشی حیاتی در کاهش خسارات جانی و مالی ایفا می‌کنند. این سیستم‌ها با تشخیص سریع آتش، اعلام خطر به موقع و اتخاذ اقدامات لازم برای مهار حریق، از گسترش آتش‌سوزی جلوگیری کرده و فرصت کافی برای تخلیه ساختمان و عملیات اطفاء حریق توسط آتش‌نشانان را فراهم می‌آورند. در ادامه این مقاله بیشتر به آن می‌پردازیم.

دستورالعمل آتش نشانی ساختمان چیست؟

دستورالعمل آتش نشانی ساختمان مجموعه ای از قوانین، مقررات و توصیه هایی است که با هدف کاهش خطر آتش سوزی و افزایش ایمنی ساختمان ها تدوین شده است. این دستورالعمل ها بسته به نوع ساختمان، کاربری آن و مقررات ملی و محلی ممکن است متفاوت باشند.

انواع سیستم آتش‌نشانی در ساختمان

انواع تاسیسات آتش‌نشانی را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

1. سیستم اعلام حریق
2. سیستم اطفاء حریق

  سیستم‌های اعلام حریق

این سیستم‌ها وظیفه تشخیص حریق در مراحل اولیه و اعلام آن به افراد حاضر در ساختمان و ایستگاه آتش‌نشانی را بر عهده دارند.

اجزای اصلی سیستم اعلام حریق آشکارسازهای حریق هستند. این دستگاه‌ها با تشخیص دود، حرارت یا شعله وجود آتش را تشخیص داده و سیگنالی را به پنل مرکزی ارسال می‌کنند. انواع آشکارساز حریق عبارت اند از:

• پنل مرکزی: این پنل، مغز متفکر سیستم بوده و سیگنال‌های دریافتی از آشکارسازها را پردازش کرده و دستورات لازم را برای فعال کردن آژیرها، چراغ‌های هشدار و سایر تجهیزات صادر می‌کند.
• آژیرها و چراغ‌های هشدار: این تجهیزات با ایجاد صدا و نور، افراد را از وقوع حریق آگاه می‌کنند.
• شستی‌های دستی: این شستی‌ها توسط افراد در صورت مشاهده دود یا آتش فعال می‌شوند.
• تابلوهای نشان‌دهنده: این تابلوها وضعیت هر یک از مناطق تحت پوشش سیستم اعلام حریق را نشان می‌دهند.

  سیستم‌های اطفاء حریق

این سیستم‌ها با استفاده از مواد و روش‌های مختلف، آتش را خاموش کرده یا گسترش آن را محدود می‌کنند.

انواع سیستم‌های اطفاء حریق عبارت اند از:

• اسپرینکلر: این سیستم شامل شبکه‌ای از لوله‌ها است که در سقف یا دیوارها نصب می‌شوند. در صورت افزایش دما، اسپرینکلرها به طور خودکار فعال شده و آب را به صورت پاشش پخش می‌کنند.

• هیدرانت: هیدرانت‌‌ها شیرهای آتش‌نشانی هستند که به شبکه آب شهری متصل هستند. آتش‌نشانان با استفاده از شلنگ‌های آتش‌نشانی و نازل‌ها، آب را از هیدرانت گرفته و به محل آتش‌سوزی هدایت می‌نمایند.

هیدرانت آتش نشانی

هیدرانت آتش نشانی عبارت اند از:

• سیستم‌های گازی: از گازهایی مانند CO2، FM-200 و آرگون برای خاموش کردن آتش استفاده می‌شود. این سیستم‌ها برای مکان‌هایی که تجهیزات الکترونیکی حساس وجود دارد، مناسب هستند.
• سیستم‌های کف: از کف برای خنک کردن سطح و ایجاد یک لایه عایق بین آتش و اکسیژن استفاده می‌شود.
• سیستم‌های پودر خشک: از پودرهای خشک شیمیایی برای قطع واکنش زنجیره‌ای آتش استفاده می‌شود.

مزایای تاسیسات آتش‌نشانی در ساختمان‌ها

تاسیسات آتش‌نشانی در ساختمان‌ها نقش بسیار مهمی در حفظ جان و مال افراد ایفا می‌کنند. این سیستم‌ها با تشخیص سریع آتش، اعلام خطر و مهار آتش، از بروز خسارات جانی و مالی گسترده جلوگیری می‌کنند. برخی از مهم‌ترین مزایای این سیستم‌ها عبارتند از:

• ایمنی بیشتر: تشخیص زودهنگام آتش، اعلام هشدار و فراهم کردن مسیرهای امن، جان افراد را نجات می‌دهد.
• کاهش خسارات: مهار سریع آتش، از گسترش آتش‌سوزی و خسارت به ساختمان و اموال جلوگیری می‌کند.
• انطباق با قوانین: نصب و نگهداری این سیستم‌ها الزامی است و عدم رعایت آن می‌تواند منجر به جریمه شود.
• افزایش ارزش ساختمان: ساختمان‌هایی با سیستم‌های آتش‌نشانی استاندارد، از ارزش بالاتری برخوردارند.

تجهیزات جانبی آتش‌نشانی ساختمان

انتخاب تجهیزات مناسب برای سیستم آتش‌نشانی بر اساس نتایج محاسبات هیدرولیکی و عوامل دیگری مانند نوع ساختمان، کاربری، بودجه و … انجام می‌شود. برخی از مهم‌ترین تجهیزات سیستم‌های آتش‌نشانی عبارتند از:

• پمپ: پمپ وظیفه تامین آب با فشار و دبی مورد نیاز سیستم را بر عهده دارد.
• لوله‌ها: لوله‌ها برای انتقال آب از پمپ به نقاط مختلف سیستم استفاده می‌شوند.
• اتصالات: اتصالات برای اتصال لوله‌ها به یکدیگر و به سایر تجهیزات استفاده می‌شوند.
• اسپرینکلرها: اسپرینکلرها برای پاشش آب به صورت خودکار در صورت تشخیص حریق استفاده می‌شوند.
• شیرهای آتش‌نشانی: شیرهای آتش‌نشانی برای کنترل جریان آب در سیستم استفاده می‌شوند.
• کپسول‌های آتش‌نشانی: این کپسول‌ها حاوی مواد خاموش‌کننده مختلفی مانند آب، پودر خشک، CO2 و کف هستند.
• شیلنگ‌های آتش‌نشانی: این شلنگ‌ها برای انتقال آب از هیدرانت به محل آتش‌سوزی استفاده می‌شوند.
• نازل‌های آتش‌نشانی: این نازل‌ها برای کنترل جریان و پاشش آب استفاده می‌شوند.

مشخصات فنی تجهیزات آتش‌نشانی در ساختمان

برای انتخاب و استفاده صحیح از تجهیزات آتش‌نشانی در ساختمان، داشتن اطلاعات دقیق و جامع در مورد مشخصات فنی هر یک از این تجهیزات ضروری است. این اطلاعات شامل مواردی مانند جنس، ظرفیت، ابعاد، نحوه عملکرد، استانداردهای ساخت و نگهداری و … می‌شوند. درجدول‌های زیر مشخصات فنی تجهیزات آتش نشانی ساختمان را نوشته ایم:

1. جدول مشخصات فنی کپسول آتش نشانی

2.جدول مشخصات فنی شلنگ‌های آتش‌نشانی

3. جدول مشخصات فنی 

طراحی و محاسبات سیستم‌های آتش‌نشانی

طراحی و محاسبات سیستم‌های آتش‌نشانی فرآیندی پیچیده و تخصصی است که نیازمند دانش فنی و تجربه کافی در حوزه مهندسی آتش‌نشانی است. هدف اصلی از طراحی این سیستم‌ها، ایجاد یک سیستم ایمن و کارآمد برای مقابله با حریق و کاهش خسارات جانی و مالی می‌باشد.

عوامل مؤثر در طراحی سیستم‌های آتش‌نشانی

عوامل متعددی در طراحی سیستم‌های آتش‌نشانی موثر هستند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• نوع ساختمان: ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی، انبارها و … هر یک نیازمند سیستم آتش‌نشانی متفاوتی هستند.
• کاربری ساختمان: کاربری ساختمان (مثلاً بیمارستان، مدرسه، هتل، کارخانه) بر نوع مواد قابل اشتعال، حجم فضاها و در نتیجه نوع سیستم آتش‌نشانی تاثیرگذار است.
• میزان خطر آتش‌سوزی: وجود مواد قابل اشتعال، فرآیندهای صنعتی خطرناک، تراکم جمعیت و سایر عوامل خطر، بر پیچیدگی سیستم آتش‌نشانی می‌افزاید.
• حجم فضاها: حجم فضاها و ارتفاع ساختمان بر میزان آب مورد نیاز برای اطفاء حریق و فشار سیستم تاثیرگذار است.
• مقررات ملی ساختمان: مقررات ملی ساختمان الزامات و استانداردهای خاصی را برای طراحی و اجرای سیستم‌های آتش‌نشانی تعیین می‌کند.

محاسبات هیدرولیکی سیستم

محاسبات هیدرولیکی یکی از مهم‌ترین مراحل طراحی سیستم‌های آتش‌نشانی است. در این مرحله پارامترهایی مانند دبی آب مورد نیاز، فشار آب در نقاط مختلف سیستم، افت فشار در لوله‌ها و اتصالات و ظرفیت پمپ محاسبه می‌شود. این محاسبات به منظور اطمینان از اینکه سیستم آتش‌نشانی قادر به تامین آب کافی با فشار مناسب در نقاط مورد نیاز است، انجام می‌شود.

طراحی لوله کشی آتش نشانی ساختمان

طراحی شبکه لوله کشی شامل تعیین مسیر لوله‌ها، قطر لوله‌ها، تعداد و محل قرارگیری اتصالات و شیرها می‌باشد. هدف از طراحی شبکه لوله کشی، ایجاد یک سیستم کارآمد و قابل اطمینان برای توزیع آب در تمام نقاط ساختمان است. عوامل موثر در طراحی شبکه لوله کشی عبارت اند از:

• آرایش ساختمان: طرح هندسی ساختمان، تعداد طبقات و موقعیت فضاهای مختلف بر طراحی شبکه لوله کشی تاثیرگذار است.
• موانع ساختمانی: وجود دیوارها، ستون‌ها و سایر موانع ساختمانی بر مسیر لوله‌ها تاثیرگذار است.
• دسترسی به تجهیزات: لوله‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که دسترسی به تجهیزات برای تعمیر و نگهداری آسان باشد.
• افت فشار: افت فشار در لوله‌ها باید به حداقل برسد تا اطمینان حاصل شود که آب با فشار کافی به نقاط مورد نظر می‌رسد.

مراحل اجرای سیستم‌های آتش‌نشانی 

اجرای سیستم‌های آتش‌نشانی یک فرایند پیچیده و تخصصی است که نیازمند رعایت دقیق استانداردها و مقررات مربوطه می‌باشد. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:

• انتخاب پیمانکاری که دارای تجربه کافی در زمینه طراحی، نصب و راه‌اندازی سیستم‌های آتش‌نشانی باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• اطمینان حاصل کنید که پیمانکار دارای مجوزهای لازم از سازمان آتش‌نشانی و سایر مراجع ذی‌صلاح باشد.
• با بررسی نمونه کارهای قبلی پیمانکار، از کیفیت کار و رعایت استانداردها اطمینان حاصل کنید.
• قیمت پیشنهادی پیمانکار را با سایر پیمانکاران مقایسه کرده و شرایط پرداخت را به دقت مطالعه کنید.
• یک مهندس ناظر متخصص در زمینه آتش‌نشانی باید بر تمام مراحل اجرای پروژه نظارت داشته باشد.
• پیشرفت کار را با نقشه‌ها و مشخصات فنی در تمام مراحل اجرا، مقایسه کنید.
• از کیفیت مصالح و تجهیزات استفاده شده در پروژه اطمینان حاصل کنید.
• اطمینان حاصل کنید که کلیه مراحل اجرا مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام می‌شود.
• پس از اتمام نصب، کلیه تجهیزات و سیستم‌ها باید تحت تست‌های عملکردی قرار گیرند تا از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل شود.
• پرسنل ساختمان باید آموزش‌های لازم در مورد نحوه استفاده از تجهیزات آتش‌نشانی و اقدامات لازم در هنگام وقوع حریق را ببینند.
• یک دستورالعمل جامع برای استفاده و نگهداری از سیستم آتش‌نشانی تهیه کنید.

هزینه‌های اجرای سیستم‌های آتش‌نشانی

هزینه اجرای سیستم‌های آتش‌نشانی به عوامل مختلفی بستگی دارد و یک پاسخ قطعی و ثابت برای آن وجود ندارد. این هزینه‌ها بسته به نوع ساختمان، ابعاد آن، نوع سیستم آتش‌نشانی مورد نیاز، تعداد تجهیزات، پیچیدگی پروژه و همچنین نرخ دستمزد پیمانکاران در مناطق مختلف، متفاوت خواهد بود.

در نهایت:

سیستم‌های آتش‌نشانی به عنوان خط دفاعی اول در برابر حریق، نقشی حیاتی در حفظ ایمنی ساختمان‌ها و ساکنان آن‌ها ایفا می‌کنند. با طراحی، نصب و نگهداری صحیح این سیستم‌ها می‌توان از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کرده و خسارات جانی و مالی ناشی از آتش‌سوزی را به حداقل رساند. برای ایجاد یک سیستم آتش‌نشانی موثر، ارزیابی دقیق ساختمان، انتخاب پیمانکار متخصص، رعایت استانداردها، نظارت مستمر، آموزش پرسنل و نگهداری دوره‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سرمایه‌گذاری در سیستم‌های آتش‌نشانی، سرمایه‌گذاری در ایمنی و امنیت است و می‌تواند به کاهش ریسک‌های مرتبط با آتش‌سوزی و افزایش آرامش خاطر ساکنان کمک شایانی کند.

بیشتر بخوانید:

• تأسیسات ساختمان: آشنایی با انواع تاسیسات مکانیکی و الکتریکی
• نقشه ساختمان: انواع نقشه کشی ساختمان (42 نوع پلان)